چکیده
پیرو سلسله مقاله های آشنایی با بزرگان موسیقی ایران زمین، مقاله مهدی نوایی را می شناسید؟ با هدف آشنایی هنرجویان و هنر دوستان با این هنرمند به رشته تحریر درامده است.
مهدی نوایی فرزند حاج علی اکبر نوایی به سال ۱۲۵۸ هجری شمسی در اصفهان متولد شد. وی از ۱۰ سالگی به مکتب درس آقا خطیب که استادی با فضل و ادب بود رفت و تحصیلات ابتدایی خود را نزد وی به پایان رسانید. نوایی تحت تاثیر ساز شخصی به نام موسی خان قرار گرفت که نوازنده نی بود و در همسایگی ایشان زندگی می‌کرد و به نی علاقمند شد و نزد او به فراگیری این ساز پرداخت.
پس از چندی به محضر استاد زمان نایب اسدالله اصفهانی راه یافت و به تکمیل اندوخته های خود ادامه داد. تا آنجا که بر این ساز احاطه کامل یافت و لقب استادی گرفت. نوایی در ساختن قطعات آوازی و ضربی توانایی زیادی داشت و همچنین علاقه وافری به شعر و شاعری نشان می داد. بیشتر سروده‌های وی از سر ارادت به خاندان عصمت و طهارت و در مدح ایشان است. وی در شهر اصفهان و پیشه عطاری معیشت می کرد. هنرمندی خوش محضر و شوخ و بذله گو بود.
روح الله خالقی درباره وی چنین نقل نموده است: مهدی نوایی شاگرد نایب اسدالله نی زن اصفهانی بود و تنها کسی بود که بعد از استادش نی را خوب می نواخت و به شعر و شاعری نیز علاقه داشت .نوایی در سال ۱۳۲۶ در اصفهان درگذشت و شاگردی به نام حسن کسایی از خود به یادگار گذاشت که امروز نوازنده و استادی است.
سبک
به طور کلی نوایی در نوازندگی ادامه دهنده سبک استاد خود نایب اسدالله است. در آثار به جا مانده از جمله ها، فرازها، سکوت ها و تزئینات ملودی، تکیه ها، سرعت در نوازندگی، فشردگی در فیگور و موتیف جمله های موسیقی، بیان حالات گوشه های ردیف موسیقی سنتی و دیگر موارد تکنیکی همگی از نایب تقلید شده است.
همکاری با سایر هنرمندان
نوایی با هنرمندانی نظیر مچول پروانه خواننده و نوازنده سه تار و نیز درویش خان و استاد ابوالحسن صبا، یحیی زرپنجه و ادیب خوانساری و دیگر هنرمندان زمان خود همکاری داشته است.
وی از اولین نوازندگان نی بود که با رادیو همکاری کرد و بارها و بارها صدای ساز خوش نوای او از رادیو به گوش علاقمندان آن زمان می رسید و برای این کار هر از گاهی از اصفهان به تهران می‌آمد.
برنامه هفتگی موسیقی رادیو
روز سه شنبه ۲۶/۲/۱۳۲۱ شمسی:
بخش اول:همایون، آواز ادیب خوانساری با تار شهنازی.
بخش دوم: پیش درامد دشتی، اواز ادیب خوانساری لا ویلن خالدی.
بخش سوم: سنتور تنهای حبیب سماعی (سه گاه)، نی تنهای مهدی نوایی (نوا)
آثار
نوایی در سال ۱۳۱۵ شمسی از طرف شرکت HiS Master’s Voice دعوت شد که به همراه استاد ابدالحسن صبا و سایر استادان موسیقی، تعداد صد صفحه از آثارشان را به صورت سلو و همنوازی ضبط کنند. آثاری که از وی باقی مانده عبارتست از:
مثنوی افشاری ۱_۲، اواز و سه تار پروانه همراه نی مهدی نوایی.
سه گاه، آواز و سه تار پروانه همراه نی مهدی نوایی.
ابوعطا و حجاز ۱_۲، نی تنهای مهدی نوایی.
بیات ترک و راک عبدلله ۱_۲، نی تنهای مهدی نوایی.
دشتی ۱_۲، نی تنهای مهدی نوایی.
پایان زندگی
مهدی نوایی در تاریخ ۱۳۲۶/۱/۴ شمسی در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
