چکیده
این نوشتار با هدف معرفی انواع سه تار از نظر کاربرد (گونه های نوازندگی) به رشته تحریر در امده است. نوازندگان از سه تار استفاده های چند گانه و گوناگون می نمایند. به دیگر سخن سه تار دارای کاربردها و نقش‌های چندگانه است. منظور از کاربرد نقشی است که ساز به عهده دارد بر اساس نحوه و نوع استفاده‌ای که از ساز به عمل می‌آید طبعا ماهیت و کیفیت آن متفاوت است. نحوه ها و انواع استفاده هایی که از سه تار می شود در گونه‌های نوازندگی انعکاس می‌یابد. طبعاً نوازندگان مختلف به منظورهای مختلف ساز می نوازند بر اساس این که منظور و نحوه نواختن سه تار چه باشد طبعاً ماهیت و کیفیت خاصی را می طلبد.
گونه های نوازندگی
نواختن سه تار در گونه ها و به منظور های ذیل قابل تصور است:
نوازندگان محفلی: استفاده از سه تار در محافل.
نوازندگی به صورت اجرای کنسرت.
نوازندگی برای ثبت اثر.
حال باید دید هر کدام از انواع فوق چگونه سه تاری را می‌طلبد یا به دیگر سخن برای هر یک از منظور های فوق بهتر است از چگونه سازی استفاده شود؟
نوازندگی برای ضبط اثر
سازهای مورد استفاده در خلوت نیز در دسته سازه های ضبطی قرار می‌گیرد از آنجا که سه تار برای برآوردن این منظور دارای انعطاف و قابلیت قابل توجه و بالایی است از قدیم الایام نام ساز خلوت اهل دل به خود گرفته است. استفاده از ساز در این روش در خلوت نوازنده و فارغ از هرگونه عامل مزاحم خارجی و اغلب در محیط خلوت بدون صدای مزاحم به عمل می‌آید. برای سه تار در این روش دارا بودن ارزشهای سازی ضروری است و نیاز به مواردی چون حجم صدای بالا ندارد. قرار گرفتن ساز خلوت در زمره سازهای ضبطی به علت لزوم ظرافت و حساسیت در این سازهاست. به بیان دیگر سازنده سه تار در تهیه ساخت سه تار برای این گونه نوازندگان بیشتر از هر چیز باید به ارزشهای سازی اهمیت دهد و نه مواردی چون زیادی حجم صدا.
ساز مورد استفاده در این نوع نوازندگی باید دارای چه خصوصیاتی باشد؟
شرایط اساسی سازی که به این منظور استفاده می شود اجمالاً عبارتند از: ظرافت صوت، سلامت، نرمی صوت، تعادل.
ساز ضبطی به علت نیاز به ظرافت بیش از حد، معیاری برای سنجش دیگر ساز هاست. زیرا ظرافت و حساسیت دستگاه های ضبط اقتضا می کند که صدای ساز عاری از هرگونه صدای مزاحم باشد و چه بسا حتی ذره ای نامنظم بودن ساز منتهی به مختل شدن ضبط ملودی شود در این زمینه باید توجه داشت که سازی که تازه در دست نوازنده قرار گرفته است به دوره گذار transition را طی نکرده است به واسطه تازگی صوت و عاری نبودن از اصوات مزاحم برای این استفاده مناسب نیست. ساز مورد استفاده برای ضبط باید شخصیت حقیقی خود را یافته باشد بدین منظور گذشت حداقل شش ماه لازم است.
نوازندگی در کنسرت
این گونه اجرای موسیقی ممکن است در محافل عمومی و کنسرت باشد. اینکه اجرا به صورت تک نوازی و گروه نوازی باشد تفاوتی ندارد.
ساز مورد استفاده در این نوع نوازندگی باید دارای چه خصوصیاتی باشد؟
برای رساندن صدا به گوش شنونده از واسطه هایی چون آمپلی فایر و بلندگو یا دیگر دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می شود. با توجه به تقویت صوت لازم نیست که صدای سه تار مورد استفاده از حجم بالایی برخوردار باشد از سوی دیگر ظرافت‌های سه تار طبیعی نیز برای این دسته از سازها مورد نیاز نیست زیرا نحوه اجرای کنسرت وسایل تقویت کننده صوت بسیاری از محدودیت‌های ساز را مخفی می‌کنند. همه فاکتورها در این سازها باید به اندازه باشد چون صوت سه تار به وسیله سیستم صوتی تشدید می شود لازم نیست صدای ساز از حد معمول بیشتر باشد رعایت سلامت صوت، نرمش، تعادل پوزیسیون ها و سیم های مختلف در این سازها کافی است.
نوازندگی محفلی
اجرای موسیقی در این روش به صورت زنده و در اتاق یا سالن کوچک و صرفاً برای شنیدن حضار به عمل می‌آید سازی که در این روش مورد استفاده قرار می گیرد باید دارای حجم صدای بالاتر باشد به نحوی که نوازنده در حین نواختن در عین ظرافت، صوتی زیبا و دلنشین به گوش شنونده برساند و بدین منظور از دایره ارزشهای سازی تخطی نکند. با توجه به اینکه حساسیت گوش انسان دراین حالت کمتر از کنسرت است یعنی به علت عدم استفاده از لوازم تشدید صوت حساسیت‌های ساز کمتر به گوش می رسند می توان در حد معقول مقداری از حساسیت ساز صرف نظر کرد و به افزایش حجم صورت توجه نمود.در این روش نوازنده برای رساندن صدای ساز به گوش حضار گاه مجبور است ساز را با مضراب های قوی تر بنوازد کیفیت ساز مورد استفاده باید به گونه ای باشد که شدت احتمالی مضراب باعث خشونت صدای ساز نشود.
