پیشگفتار
این نوشتار با هدف آشنایی باساز ملودیکا یا ملودیورن، فلوت کلیدی، دیامونیکا، کلاویتا، پیانیکا، پیانو بادی که همگی عناوینی هستند برای اشاره به ساز ملودیکا به رشته تحریر درآمده است.
تاریخچه ملودیکا
رد پای ابتدایی ملودیکا را می‌توان در ایتالیا جستجو کرد هرچند ملودیکای مدرن در 1950 و توسط فردی به نام هونر”Hohner” به اختراع رسید. و برای نخستین بار از ملودیکا بعنوان سازی اصلی در 1960 و بوسیله آهنگسازی امریکایی به نام استیو رایش در قطعهای استفاده شد.
برخلاف تصور عموم مبنی بر جای دادن ساز ملودیکا در دسته سازهای موسیقی کودک امروزه این ساز ازجایگاه حائز اهمیتی در موسیقی برخوردار است. به احتمال زیاد شما با دیدن شمایل این ساز و احتمالا به علت دارا بودن کلاویه یاد ساز پیانو و کیبورد می‌افتید. اما واقعیت این است که سازوکار اصلی تولید صدا دراین ساز شبیه سازهای بادی است. کاربرد کلاویه در این ساز باعث سهولت یادگیری و نواختن با آن شده است. و این نکته ساز ملودیکا را سازی مناسب برای نواختن انواع رده‌های سنی کرده است. امکان نواختن ملودیکا در وضعیت‌های متنوعی میسر است. نواختن بوسیله سر ساز یا لوله پلاستیکی، نواختن در حالت نشسته یا ایستاده این تنوع باعث جذابیت این ساز در اجرا و روی استیج می‌گردد.
نواختن ملودیکا
همانطور که پیشتر اشاره شد این ساز در خانواده سازهای بادی قرار می‌گیرد با این تفاوت که نواختن این ساز به مدد کلاویه‌ها صورت می‌پذیرد. چیزی شبیه ساز پیانو و به همین علت نیز پیانو بادی یکی از عناوین این ساز است. قمیش یا سرساز، لوله، کیس از اقلام همراه این ساز هستند. خود ساز ملودیکا بدنه‌ای از جنس پلاستیک دارد و زبانه‌ها و صفحه و کیبورد از قسمت‌های دیگر آن است. ساز ملودیکا در انواع متفاوتی تولید و عرضه می‌گردد که این سازها هریک کاربرد گوناگون، تن صدای متفاوت و سایز کلیدهای متنوع و تعداد اکتاو و حدود دینامیکی مختلف دارند.
عموما نوازنده‌های ملودیکا از یک دست برای نگهداری ساز و از دست دیگر برای نواختن کلاویه‌ها بهره می‌گیرند. استفاده از لوله امکان رویت مستقیم کلیدها را برای نوازنده فراهم کرده و باعث سهولت نواختن ملودیکا می‌گردد.
در قسمت چپ از ساز ملودیکا سوراخی تعبیه شده‌است که با قرار دادن قمیش یا لوله درآن و سپس دمیدن، نت‌ها به صدا درمی‌آیند. دکمه‌ای جهت خروج هوا در قسمت راست ملودیکا قرار دارد که از آن برای خروج رطوبت بهره می‌گیرند همچنین حین نواختن ساز فشردن این دکمه به کنترل حجم صدای خروجی از ساز کمک می‌کند.
انواع ملودیکا
تنور
شیوه رایج نواختن این دسته ملودیکاها با یک دست است. بگونه‌ای که دستی صرفا نگهدارنده ساز باشد و دست دیگر کلیدها را بفشارد. هرچند با قرار دادن ملودیکا بر روی سطحی می‌توان با استفاده از هر دودست این ساز را نواخت.
سوپرانو والتو
شیوه نواختن این ساز بهره گیری از یک دست برای نواختن کلیدهای سفید و بهره‌گیری از یک دست برای نواختن کلیدهای سیاه است. این نوع ملودیکا حجم صدای بیشتر ولی نازک‌تری در مقایسه با ملودیکای تنور دارند.
باس
این نوع ملودیکا امکان اجرا به شیوه‌ای که صدا بم‌تر نیز باشد را به ارمغان می‌آورد.
آکوردینا
به استثنای مدل‌های ارزان قیمت پلاستیکی، ملودیکای آکوردینا عموما فلزی بوده و سازوکاری شبیه ساز آکاردئون دارد.
اصول نگهداری ملودیکا
- جعبه‌ای با جنس غیر از پارچه مناسب‌ترین گزینه برای نگهداری ساز ملودیکا است. ابعاد این ساز کوچک است و احتمال نادیده گرفته‌شدن و آسیب دیدن برای آن مطرح است.
- مشابه با سایز سازها سرما، گرما، رطوبت تغییر دما برای ملودیکا نیز مضر است.
- برای نظافت ملودیکا از دستمال پارچه‌ای بدون پرز استفاده کنید. جهت حرکت دستمال روی ساز از بالا به پایین باشد(نه از چپ به راست).
- محل درز میان دو کلید با استفاده از چیزی شبیه فرچه باید نظافت شود.
- لوله ملودیکا را باز کرده و درصورت پلاستیکی بودن آن را شست وشو دهید سپس کاملا خشک کنید. لوله پاک کن‌ها می‌توانند برای ازمیان بردن کامل رطوبت گزینه مناسبی باشند.
